Fuat Bozkurt Kişisel Blog Sayfası: Halk Ozanı Suzânî, Deyişleri

SUZANİ

Gerçek adı Vahap Bozkurt olan şair Suzânî, !932 Sivas halk Şairleri Bayramına katılmış, büyük beğeni toplamış kişidir. Bayramın Türk ulusuna kazandırdığı en önemli halk şairi Âşık Veysel, o dönemde şiir yazmaz, halk söyleyişi ile başkasının malını satar. Yalnızca bir âşıktır. Suzânî ise o yıllarda yaratıcılığının doruklarındadır. Deyişler yazar, türküler söyler, bağlama, keman çalar.

Kabul Olan Dua

İlgi çekici bir öyküdür Şair Suzânînin yaşamı. 1890 yılında Sivas’ın Kangal ilçesine bağlı Mamaş köyünde doğar. Serüven adı ile başlar. Baba Ali Efendinin çocuğu olmaz ve bir adak adar. Bu adağa göre erkek çocuk sahibi olacaktır. Ve bir gün düşünde Abdülvahap tekkesini görür.

Abdül Vahap Gâzi tekkesi Sivas'ın güneylerine düşen bir tekke üzerindedir. Tepenin batı yüzünde Tekke köyü bulunur. Ve hemen yanından bir ırmak akar. Abdül Vahap’ın Urum'a İslam’ı yaymakla görevli evliyalardan olduğuna inanılır. İnanca göre, Sivas'ın alınışı sırasında şehit düşmüştür ve bu tekkede yatar. Bir başka Abdül Vahab tekkesi de Malatya'dadır. Sivaslıların inancına göre, asıl Abdül Vahap Sivas'tadır. Abdül Vahab şehit düştüğü sırada kolu kopmuştur ve tekkenin dibinden akan ırmak kolunu Malatya'ya götürmüştür. Malatya'da gömülü olan yalnızca Gâzi'nin koludur.

Malatyalılar tam karşıtını savunurlar. Her neyse her iki tekke de çağlardır kutsal işlevini sürdürmektedir. Yatan kimdir, kim değildir kesin bilinmez, ama inançlar yaşar. Nitekim oğlan çocuğu olmayan Ali Efendi'ye de bu oğlanı Abdül Vahap tekkesi vermiştir. İki evli Ali Efendi için büyük bir mutluluk kaynağıdır.

Ali Efendi babasının ölüm gününü yazdığı kara kaplı Fazilet kitabını aldı, büyük bir mutluluk içinde şunları yazdı: "Ali Efendi'den Abdül Vahab Gâzi dünyaya gelmiştir 1309."5

Köy geleneğine göre haşıl yapıldı. Haşıl bir tür göçebe helvasıydı. Türkmen yaşamında mutlu günlerde yapılırdı. Özellikle doğumların töresel şölen yemeğiydi. Un, yağ ve balın karışımından bir oluşurdu. Kara kazanda un yağ ile kavrulurdu. Üzerine ballı su dökülüp karıştırlırdı. Şimdi Ali Efendi'nin evinde görkemli bir haşıl kazanı kaynıyordu. Köyün yaşlı karıları gelmişler, mutlu biçimde çocuğu sarıp sarmalıyorlar, türküler söylüyorlardı. "Çok şükür küçük dede doğmuştu. Vahap dede doğmuştu. Abdül Vahap Gâzi sultan umutlarını boşa çıkarmamıştı."

Köyde kısa adı ile Vahap diye çağrılıyordu. Köyde Büyük Ali Efendi diye anılan dedenin biricik oğluydu. Elini işe güce sürmezdi. Kuzu kurbanlarla büyütülüyordu. Her fırsatta Abdül Vahap tekesine taşınıyorlar, kurbanlar kesiyorlar, yemekler veriyorlardı. Yıllar zor yıllardı. Savaşlar bir türlü eksik olmuyordu. Tarlalardan elde edilen ekinler ikide bir toplanıyor, elde avuçta bir şey kalmıyordu. Kıtlık açlık köyleri kasıp kavuruyordu. Ama Ali Efendi'nin evine kıtlık uğramıyordu. Malatya'dan Çorum'a, Aydın'a kadar uzanan alanlarda talipleri vardı. Saygın dedeydi, etkin dedeydi.

Ali Efendi bir gün karısı Medine'yi çağırdı:

Avrat ben şu sazı bilmemenin çok acısını çektim. Kimi yanıma âşık aldıysam başıma bela oldu. Benim uşaklarım da bu sıkıntıyı çeksin istemiyorum. Vahap'la Kurt Veli'yi götür Âşık Hasan'dan saz dersi alsınlar. Emeği neyse vereceğim.

Medine Ana karşı geldi:

“Git sen söylesene!”

“Kız Avrat beni kötü söyletme! Sen bilmiyor musun ki, ben Âşık Hasan'la konuşmuyorum? O düşkündür.”

Medine ana karşılık verdi:

“Düşkün adamın yanında senin oğlunun ne işi var?”

Yine de söyleneni yaptı, Âşık Hasan'ın yanına gitti. Ali Efendi Dede'nin söylediklerini bildirdi. Âşık Hasan için dedenin oğluna saz dersi vermek bir mutluluktu.

Âşık Hasan artık her gün iki kardeşe, Vahap ile Kurt Veli'ye saz dersleri veriyor, her fırsatta gelecekte posta oturacak bu küçük dedeleri sıkı sıkı öğütlüyor, onlardan söz almaya çalışıyordu:

“Bakın, siz dede olacaksınız, beni bu düşkünlükten kurtaracaksınız. Unutmak yok değil mi?”

Şeriat kurallarına göre Aşk Hasan, tümden suçsuz; Tarikat ölçütüne göre ağır düşkündü. Olay şuydu. Savaş yıllarının bunalımlı günlerinde, oğlu askerde ölünce oğlunun sözlüsü sayılan genç bir kızla evlenmek zorunda kalmıştı.

“Âşık Emmi sen niçin düşkün oldun?”

“Sorma oğul, perişan olmasın, ele güne muhtaç olmasın diye oğlumun sözlüsünü aldım. Sahipsiz bir yetimdi. İyilik ettiğimi düşündüm. İyilik edeyim derken hakikat dünyasında düşkün oldum. Bir yanlışlık ettim gitti. Bin pişman oldum ama iş işten geçti. Benim suçum ağır. Ben iki âlemde düşkün sayılırım, Ama siz dünyada benim düşkünlüğümü kaldırın, öbür dünyadakine Allah bakar.”

Büyük bir saz ustası, Âşık Hasan böylesine masum bir olay nedeniyle Alevi geleneğine göre en ağır suçlardan birini işlemiş, tüm toplumdan soyutlanmıştı. Artık kimse selam vermez olmuştu. Köylü malı mala, davarı davara katılmaz olmuştu. Cemlere çağrılmıyordu. Yaşlılar selam vermiyordu. Köyde kendisiyle konuşan üçü beşi geçmiyordu. Tam anlamıyla iki dünyada da yüzü kara olmuştu. Şimdi eline bir fırsat geçmişti. Bu iki küçük dedeyi razı eder de düşkünlüğünü kaldırırsa, yüzü ak olacaktı. Şurda kaç günlük yaşamı kalmıştı ki? Öbür dünyaya kul hakkını üzerinden atmış olarak gidecekti.

İki kardeş saz dersinin yanı sıra okuma yazma da öğreniyorlardı. Eski yazının bitip tükenmeyen sorunları içinde yoğruluyorlardı. Dedelik öğretisi de başlamıştı. Sevi hamurunda yoğruluyorlardı. Evleri büyük bir ocak merkezi sayılıyordu. Evlerinin eşiği kutsal sayılırdı. Düğünlerde gelinler güveyi evine gitmeden onların kapıya inerdi. Ali Efendi'nin eşiğini öper sonra yeni yaşama başlayacağı eve giderdi. Ali Efendi eşiği uğurluydu.

Köyü yine bir haber sarmıştı. "Seferberlik" çıkmış. Seferberlik, seferberlik... Seferberlik savaşın adıydı ve hiç bitip tükenmezdi. Daha bitmemişti ki, başlasın. Ama yine başlamıştı. Osmanlı yine elini köylünün canına uzatıyordu. Oğullar askere alınmaya başladı. Ambarlar boşaltılıyordu. Mal davar birer birer götürülüyordu. Genç oğullar yıkımı adım adım izliyorlar, içlerinden kesit kesit bir şeyler kopuyordu. Ama Ali Efendi vakurdu. Aldırmıyordu. O ne yıkımlar yaşamıştı... Ağaran upuzun sakallarında, alnının kırışıklarında yaşamın acıları, tatlıları gizliydi. Her şeye karşın yüzünden gülücükler eksilmeyecekti. Her şeye karşın yaşam sürecekti. O salt kendi acılarını yaşam deneyimlerini değil, bin yıllık Anadolu Türkmen’inin acılarını taşıyordu. Atalarının neler çektikleri kulaklarındaydı. Nitekim bir çift camızının evden götürüldüğü gün oğluna şöyle seslendi:

“Oğul Vahap, bu bir tufandır. Bu tufan daha çok şeyimizi alacak. Aldırmayacaksın.

Ama Ali Efendi bir gün aldırdı. İki oğlunu da askere almışlardı. İşte o gün onları yollarken gözlerinin pınarı açıldı. Yine vakurdu, ama birkaç damla yaşın sakallarına doğru yuvarlandığını gördü.

Tarlalar işlenmez olmuştu. Tüm eli iş tutar erkeği torlayıp toplayıp askere almışlardı. Köyde yalnız yaşlılar, eksik etekler, elinden iş gelmeyen sakatlar kalmıştı. Kadınların kimi çiftçi kimi çubukçu olmuştu. Çok sürmedi dağları eşkıyalar doldurdu. Köyleri basıyorlar, ne bulurlarsa alıp gidiyorlardı. Asker kaçakları köye geliyorlardı. İnsan insanın kurdu olmuştu. Kimse kimseye acımıyordu. Eşkıyalar da bölümlere ayrılmıştı. Üst üste köyleri eşkıyalar basıyordu. İkide bir haber yayılıyordu. "Eşkıya geliyormuş" Kadınlar köyü bırakıyorlar, eli silah tutan köylüler savunmaya geçiyorlardı. Yakın köylerin tümüne eşkıyalar girmeyi başarmışlar, ama Mamaş'a girememişlerdi.

Köyde kalanlar sürekli orduya gerekli gereci taşıyorlardı. Cepheye iaşe iletilecekti. Dizi tutanlar Kangal'a toplanıyordu. Kişi başına bir ölçek, bir mucur yükleniyordu. Bu yük Divriği'ye iletilecekti. Ayaklar çarık, şalvar içinde kadınlar yükleniyordu yükü. Karı yararak ilerliyordu topluluk. Kadınlar üst üste uyuyorlar, birbirinin sıcağı ile ısınmak, canlı kalmak istiyorlardı. Bir savanın üzerinde on, on iki kadın uyuyordu. Yol üstünde ölü hayvan leşleri ne bulurlarsa közleyip yiyorlardı. Tuz, ekmek bulmak olanaksızdı. Tuzsuz cıvık herle yapıp yemek bir mutluluk oluyordu. Açlarından köpük kusuyorlardı.

Bugün Bu Eve Zarar Vereceğim

Bu günlerde Mamaş'a yine emir geldi. Bineği olanlar Divriği'ye iaşe taşıyacaklardı. Köyün alt başlarında toprak damda eşi ile küçük çocuklarını büyütmeye çalışan Gök Veli’nin bir tek öküzü vardı. Büyük oğlu Turan, yıllardır Yemen’de askerdi ve seferberlik yüzünden bir türlü askerliği bitmiyordu. Onun da tek öküzün sırtında iaşe taşıması gerekiyordu. Muhtar, tek öküzü olan Gök Veli'ye gelip damdan bağırdı.

“Hazır öküzünü hazırla Veli Ağa, Divriği’ye iaşe taşıyacaksın!”

Gök Veli anında karşılık verdi:

“Olur Muhtar, sen var, ben hemen öküzü alıp geliyorum.”

Muhtarın uzaklaşmasına kalmadı ki, öküzü yere yatırıp kesmeye koyuldu. Karısı şaşırmış bağırdı:

“Herif kudurdun mu? Ne yapıyorsun?”

Gök Veli, eşinin bağırmasına umursamaksızın karşılık verdi:

“Kız avrat, sen karışma, bu öküz ölecek, yanı sıra ben de öleceğim, bırak da şunun etini yiyelim!”

Biraz sonra bacadan muhtarın sesi yeniden yankılandı:

“Veli ağa neredesin? İaşe gidecek:

Veli ağa rahat biçimse muhtar seslendi:

“Ula Muhtar, ben öküzü kesip kurtuldum. Şimdi etini yiyeceğim. Yiğitsen, sen de öküzünü kes kurtul!”

Muhtar şaşırmış evine giderken Gök Veli bu kez kapının önündeki bastana girip yeşil soğan, maydanoz türünden yeşillikleri yolmaya başladı. Bunlarla içeride pişen eti yemeyi düşünüyordu. Eşi gelip bu kez de bu bu yaptıklarına şaşkınlığını belirtti.

“Ula heriz ne yapıyorsun? Bostanı mahvetmişsin.”

“Gök Veli’nin yanıtı yalın oldu:

“Bu gün karar verdim, bu eve zarar vereceğim!”

Sarı Ölüm

Ali Efendi'nin evde tek küçük oğlu kalmıştı. Bu 1908 doğumlu Abbas'tı. Şimdi gelinler ve kızlarıyla bu kocaman evde oğullarından gelecek mektupları bekliyordu.

1916 ilkyazında köye hasta durumda canını atan bir asker kaçağı kendisiyle birlikte köye tifüs hastalığını getirdii. Kısa sürede hastalık bütün köye yayıldı. Her gün köyden bir iki kişinin ölüsü kaldıırlıyordu. Ali Efendi'nin evini de hastalık sarmıştı. İki karısı, oğlu, kız kardeşi hastaydı. Ali Efendi Sivas'a ilaç getirmeye gitti. Sivas'ta handa düşünde görmüştü. Evde bir yıkım vardı. Çarşıda pazarda ne bulduysa alıp köyün yolunu tuttu. 80 kmlik yolu at sırtında bir günde alabilmişti. Köyün üst başındaki yoncalıkta kuzu yayan çocukları gördü. Atı üzerinde çocuğun yanına vardı:

“Hüseyin oğlum köyde ne var ne yok? Bizim Evde bir şey var mı?”

“Dede sizin evde Medine Bibi öldü, Haçça Bibi öldü, Elmas Bibi ağır hasta.”

Köyün üst başında Ali Efendi atı üzerinde belirince bütün yaşlılar evinin önünde birikmişti. Ali Efendi, yine her zamanki dinginliği içinde atının üzerinde kapıya geldi. Atı verdi, heybeyi omzuna aldı. Konağa yöneldiği zaman yaşlılar çağırdılar. Dede'ye olanları anlatacaklar, acıya hazırlayacaklardı. Ali Efendi'nin yüzünde acı bir gülücük belirdi. Bu ağlama ile gülme arasında bir duygunun yansımasıydı. Aynı dinginlikle yanıt verdi:

“Komşular, olanları biliyorum. Şu bir iki elma ile bacımın hatırını sormak istiyorum, buna izin verin...”

Acı günler uzun olur. Seferberlik günlerinde Koçgiri aşireti ayaklanmıştı. Koçgiri Alevi aşiretiydi. Koçgiri aşireti Ali Efendinin desteğini istedi. Omzunda sırımla bağlı bir tüfekle Koçgiri fedaisi gelip kapıdan sordu:

“Dede, kimden yanasın? Hükümetten mi? Bizden mi?”

Ali Efendinin yanıtı yalındı:

“Kim Kangal Çayı'nın bu yanına geçerse ondan yanayım!” Sonuç Ali Efendi'nin sağduyusunu haklı çıkarmıştı. Bütün ayaklanmalar ezilmiş, ama onun taliplerinin burnu kanamamıştı.

Ali Efendi iki oğlunun askerden sağ dönüşünü gördü. İleri yaşlarında yeni cumhuriyeti de gördü. Huzur günleri başlamıştı. Yaşamdan böyle günlerden birinde ayrıldı. Ali Efendi 1925 Ekiminde Mamaş'ta öldü.

Keklik Çayırı

Keklik çayırı yeşil bir düzlüktür. Düzlüğün başında bir pınar yer alır. Her dönemde büngül bülgül kaynayan su o kesimdeki çayırları, yoncaları sular. Pınarın başında birkaç kavak, söğüt ağacı vardır. Mevsim güzdü. Ekinler kaldırılmıştı. Sabah serinliğinde Kale adlı dağdan kalkan keklikler, pınara doğru uçarlardı. Pınarın başında sabah suyunu içer öbek öbek dağılırlardı.

Yine keklikler pınara yönelmişlerdi. Dalga dalga uçuyorlar, çimenliklere konuyorlardı. Renk renk kanatlarından tüyler dökülüyordu. Art arda suyun başına varıyorlar, sularını içiyorlar, ardından ötüşmeye başlıyorlardı. Doğanın ezgi şöleni başlıyordu. Ama bugün bir konukları vardı: Kafesin içindeki bir çift keklik olağanüstü ötüşüyle, onları baştan çıkarıyor. Suzânî ile arkadaşı Adıgüzel pusuya yatmış olanları izliyordu.

Suzânî'yi garip bir av tutkusu sarmıştı. Alevi geleneklerine göre av günahtı, av yasaktı. İyi bir Alevi olmasına karşın Suzânî bu yasağa aldırmıyordu. Adıgüzel'i de almış keklik avlamaya gelmişti. Kafesin içindeki evcil keklikler ötüyor, yaban kekliklerini ava çağırıyorlardı. Yaban keklikleri adım adım çağrıya yaklaşıyorlardı. İyiden iyiye gelmişlerdi. Suzânî tüfeğini doğrulttu. Ateş etmesiyle, kekliklerin bozgun içinde uçuşmaları bir oldu. Ama olan olmuştu. Ateş ederken kafesten gagasını uzatan evcil kekliğin gagasını vurmuştu.

Avcılar birkaç keklik avlamışlardı. Bundan sonra başka yerde pusu kurmayı gereksiz gördüler. Üzüntü içinde köye döndüler. En güzel öten av keklikleri ağır yara almıştı.

Köy Katipliği

Cumhuriyetin kurulma ve gelişme yıllarıydı. Pek eli kalem tutan yoktu. Devlet bütün okuryazarlardan yaralanmak istiyordu. Suzânî böyle günlerde katipliğe başladı. Ama bu işi de uzun süre yürütmedi. At sırtında köy köy gezmek ona göre değildi. Sivas'a demiryolu gelmişti. Cer Atölyesi adı ile demiryolu fabrikası açılmıştı. Suzânî'nin eli işe yatkındı. İyi bir ustaydı. Nitekim atölyenin açtığı sınavı birinci sınıf usta olarak kazandı ve işe başladı. Artık Kangal gerilerde kalmıştı. Kangal'da ilçe ileri gelenleri ile düzenlenen rakı söyleşileri yapılmaz olmuştu. Âşık Süleyman, Revânî, Haydar ile katıldıkları söyleşileri yoktu. Âşık Süleyman'ın çok kez çevreyi rahatsız eden tatsız sarhoşlukları da yoktu. Şimdi Sivas vardı. Yeni okuryazar insanlar vardı. Halk evleri vardı, Halk Fırkası vardı. Lise başöğretmeni Ahmet Kutsi Bey, lise müzik öğretmeni Muzaffer Bey, belediye reisi Hikmet Bey Suzânî'nin yeni çevresiydi.

Halk Şairleri Bayramı

Genç Türk cumhuriyeti kendisine temel arıyordu. Sivas cumhuriyete beşiklik yapan kentlerdendi. Düşünsel eylemler Sivas'ta doğup gelişiyordu. Halkçılık ilkesi yığınları peşinden sürükleyen bir çağrıya dönüşmüştü. Sivas Lisesi başöğretmeni Ahmet Kutsi Bey halk ozanlarını koruyor, destekliyordu. Halk Şairleri Koruma Derneği adlı bir örgüt kurmuştu. 1931 yılı güzünde bir Halk Şairleri bayramı düzenledi. Hemen ardından bayramı anlatan küçük bir kitapcık çıkardı. Kitapta6 bayramı şöyle anlatıyordu:

"Halk şairleri Koruma Derneği tüzüğünde her yıl ekim-kasımda bir halk şairleri bayramı yapılacağı konusunda başlık vardır. Bu bayramın yapılmasında amaç, her yıl içinde halk şairlerini toplamak, onlarla bir arada birkaç gün geçirmek, onları dinlemek, ürünlerini saptamak, ve buna karşılık onlara ulusal ve uygar yaşamımızın güçlü düşüncelerini benimsetmek; köylü sanatkarlarla, şehirli sanatkarları birleştirmektir.

İlk halk şairleri bayramı Sivas'ta 5 Kasım 1931'de yapıldı. Bayram çok kısa süre içinde hazırlandığı için, buna vilayetin her köşesinden katılım olamadı. Bu yılkı deneyimden anlaşıldığı üzere 5 Kasım oldukça serin, hatta soğuk bir mevsim başlangıcıdır. En büyük güçlük çevremizde çevre dağlara kar yağması ve dolayısı ile köy yollarının örtülmesidir. Bu yılki bayram için gelen âşıklar bayram günlerinde hep bu endişe ile üzüldüler. Gelecek yıllarda bu tarihin daha önceye alınması kararlaştırılacaktır.

Bu yıl yapılan birinci halk şairleri bayramı üç gün sürmüştür. Bayrama 15 âşık katıldı. Bayramdan iki gün önce merkeze gelen âşıklar Halk Şairleri Derneğinin konuğu oldular.

Bayram, Dernek Başkanı ve Sivas Belediye Başkanı Hikmet Beyin bir konuşması ile açıldı.

Bayram izlencesi üç gün süren gösteriyi kapsıyordu. Birinci gün sabahtan dernek merkezi olan parti binasında özel toplantılar ve bahçede halkın katılımı ile davul zurna eşliğinde hâlâylar. Akşam askeri mahvilde büyük bir konser ve hâlâylar. İkinci gün yine parti bahçesinde halaylar ve öğleden sonra yine askeri mahvilde bir konser. Akşam özel toplantı. Üçüncü gün gündüz bahçede halkın katılımı ile hâlâylar çekildi ve çeşitli hâlâyların fotoğrafları alındı. İkindi vakti dernek merkezinde küçük bir konser ve gece mahvilde Cezmi ve Ulvi Beyler tarafından konser.

Bütün bu gösteri çok büyük bir ilgi ve içtenlikle karşılandı ve bayram üç gün süresince coşku ve neşe içinde geçti.

Bayrama İstanbul Ankara ve başka illerden birçok kişi çağrıldı. Demiryolları çok büyük bir incelik göstererek bayram yolcularına özel indirimli bilet sağladı. Bununla birlikte bayram hazırlığı çok kısa bir süre içinde olması ve çağrıların geç yapılması yüzünden bayrama gelen konuklar pek kalabalık değildi. Son gün şereflerine parti binasında bir ziyafet verildi.

Bayram süresince Sivas'ta bayram anısını kartpostallar satılıyordu. Halk için dergisi bayram nedeniyle bir sayısını halk şairlerinden Kertmeli Bekir'e (Mesleki) ayırmıştı. Ayrıca Kızıl Irmak ve Sivas gazetelerinde bayram hakkında yazılar yazıldı. Ankara ve İstanbul Basını bayramı ilgi ile izlediler. Bayram hakkında yazılar ve resimler yayınladılar.

Bu bayram aynı zamanda bir şehir bayramıydı. Bu vesile ile Sivas üç gün derin bir coşku yaşadı. İlerdeki bayramların geniş alanlarda büyük gösteriler biçiminde ve tüm halkın katılımı ile yapılması en çok özlediğimiz şeydir."

Bayrama 12 âşık katıldı. Bağlama ustası olarak en çok Suzânî ile Âşık Süleyman beğeni kazandı. Şair olarak Suzânî önde geliyordu. Atatürk devrimlerini ve Cumhuriyetin kazanımlarını öven uzun bir şiir yazdı. Bu şiir, daha sonra basılacak Halk Şairleri Bayramı kitapçığında yer alacaktı.

Gönül şad olacak zamanın geldi

Açıldı bahçede gülümüz bizim

Vatana hizmetin zamanı geldi

Çıkar fabrikadan şalımız bizim

Gönül arzediyor gezmeye iller

Durmasın methini söylesin diller

Çok inkıraz buldu açıldı yollar

Hasret kavuşturur yolumuz bizim

Çok tabibe vardık olmadı lokman

Ahir derde oldu Gâzi'miz derman

Açıldı okullar, yükseldi irfan

Kolayca okunur yazımız bizim

Nice düşman toplandılar araya

Almaya vatanı hep bir sıraya

Toplandı paşalar şanlı Ankara'ya

İsmet ile Gâzi şefimiz bizim

Dizildi mızraklar, çekildi taylar

Hastadır sesinden iniler dağlar

Çekti şanlı ordu yeşil sancaklar

Kudretten açıldı topumuz bizim

Ordumuz düşmana dedirdi aman

Vatan kan ağlar olduk şadıman

Bin yaşasın hep çalışan kahraman

Yayıldı cihana ünümüz bizim

Vatandan kesildi hain-i zillet

Sıhhat buldu vucutu, kalmadı illet

Gittikçe tedarik edecek millet

Çok şükür kalmadı gamımız bizim

Açıldı Suzânî gönülde güller

Ne kadar minnet etse az gelir diller

Çıkardık karayı giyindik allar

Aksın vatan için kanımız bizim

Başka demeleri yazıya geçirilip duyurulmadığı için, daha sonra yayımlanan birkaç antolojiye hep bu demesi ile girecekti7. Revânî keman çalıyordu. Yarım Ali'nin sesinin üstüne ise ses yoktu.

Hüzünlü Günler

Suzânî bağlamaya her vuruşunda bağlamayı inletirdi. Ayırca çok iyi bir keman ustasıydı. Umut dolu yıllardı. İki kızı vardı. Hacer ve Nergiz. Özlemini çektiği oğlu daha doğmamıştı. 1932 Temmuzunda oğlu Gâzi doğdu. O yıllarda Suzânî Kangal’ın Kavak bucağında nahiye müdürlüğü yapıyordu. At üzerinde köyleri dolaşmak geçiyordu günleri. Köylülüğü oldubitti sevmezdi. Bu işten de sıkılmaya başlamıştı. Çocuklarına özellikle oğlu Gazi’ye büyük özlem duyuyordu. Duygularını yansıtan şu deyişi yazdı:

Yine derunuma düştü bir ateş

Cesette damarlar sızlar da gezer.

Kuzusundan ayrı düşen analar

Çıkar yollarını gözler de gezer.

Karadır kaşların gözlerin üzüm

Bir daha sarılak gel körpe kuzum

Çok niyaz eyledim geçmedi sözüm

Felek ava çıkmış bizlerde gezer.

Felek sen soldurdun yeşilim, alım

Açılmış bahçede al gonca gülüm

Ben gibi kırıla kanadın kolun

Yaktın ciğerimi közler de gezer.

Gider mi Suzânî yürekte dağlar?

Yaz bahar aylarında gazeller bağlar

Derde düşmüş Gâzi 'm durmayıp ağlar

Ninniler bacılar, kızlar da gezer.

Yazık ki bu oğlu uzun yaşamayacak ve özlemini gideremeyecekti. Daha sünnet bile olmadan Gâzi 20 Ekim 1936'da öldü. Suzânî ona acısını bir deyişinde dizelere yansıttı. Sözleri bize ulaşmayan deyişin bir dizesinde şöyle sesleniyordu.

Al bayrak asa da estireyidim

Bir oğlum ola da kestireyidim

Sürekli deyişler okuyordu. Hatayi, Pir Sultan Alevi öğretisi içinde iyi bildiği ozanlardı. Yakın geçmişin şairlerinin şiirlerini okumaya başlamıştır. Ruhsati, Sümmani, Mesleki gibi halk ozanların şiirlerini okuyordu. Kendisi de bir kitapta derlemek düşüncesiyle deyişler yazıyordu. Bunların çoğu aşk şiirleriydi. Dinsel konulardan kaçınmaya özen gösteriyordu. Ne var ki, şiirlerinde eski sözcüklere ağırlık veriyordu.

Sivas’a Göç

İkinci Dünya savaşı başlamadan Suzânî Sivas’a yerleşmeye karar verdi. Oldubitti el işlerine ustalığa eli yatkındı. Saat, el makinaları gibi pek çok aracı onarır, ağaç işlerinde anlardı. Bağlamasını, kemanını kendi yapardı. Cer atölyesi adı verilen Demiryolu Fabrikasında sınava girdi. Birinci sınıf usta olarak işe başladı. İyi para kazanıyor, uygar bir yaşam sürüyordu. Hemen her yaşında bol para kazanmış, harcamasını bilmiş, elaçıklığı ile ünlenmişti.

Ülkeyi savaş durumu sarmıştı. Savaş olasılığı nedeniyle sokaklara sığınak çukurları kazılıyordu.

Köyden eşinin öldü haberi geldi. Sabah aydınlığında bir ak atın üzerinde uçar gibi köye girdi. Şimdi yalnız üç kızı kalmıştı. En küçüğü 1935 doğumlu Perihan'dı.

Uğursuz Evlilik

İkinci evliliğini yapması gerekiyordu. Arayıp taradılar, Malatya'da Dedekargın soyundan Yusuf Ağa'nın kızını salık verdiler.

İkinci Dünya savaşının soğuk soluğunun Sivas soğuğu ile buluştuğu 1941 yılını gösteriyordu.

Güzeller güzeli Rabia yirmili yaşlardaydı. Bir yaprak gibi ince, bir gül gibi güzeldi. Güzelliği ile dillere destan olmuştu. İlkgençlik yıllarında gönlünü dayısı oğlu Hakkı’ya kaptırmış, onunla evlenmek istemişti. Ne ki, babası Yusuf Ağa, Atmalı Hakkı’yı sevmediği için ve kızının onunla evlenmesine gönlü razı olmamış, kızını bir başkasıyla evlendirmişti. Ancak zoraki evlilik uzun sürmemiş, kızı kocasını bırakıp baba evine dönmüştü. Rabia genç yaşında dul kalmıştı. Tüm bu olanlar baba Yusuf ağa yüzündendi. Şimdi kızına yeni bir talip çıkıyordu. Bu anlı şanlı Vahap Efendiydi. Bol kazançlı, kültürlü ve kibar biri.

Her şey uygundu, ama evlenecek iki kişi arasında 25 yıl gibi büyük bir yaş farkı vardı. Rabia yaklaşık olarak Suzânî’nin büyük kızı Hacer’le yaşıttı.

Suzânî'nin saygınlığı ve etkinliği bu yaş farkını kolay kolay dolduracak gibi değildi. Ayrıca Raiba'nın gönlünde hala Hakkı yatıyordu. Aile baskısıyla Suzânî ile isteksiz evleniyordu.

Kangal yöresinde, Vahap Efendiyi seven ne kadar adı belli kişi varsa gelin getirmek üzere Malatya’nın Kargın Köyüne düğüncü gittiler. Düğün görkemli mi görkemliydi. Vahap Efendi düğünde ne gerekliyse kat kat fazlasını almıştı. Fakat düğün evinde bir gariplik vardı. Kızın tarafının yüzünde derin bir üzüntü acı okunuyordu. Nitekim Rabia’nın anası gelip düğüncülere

“Kürtçe biliyor musunuz?” diye sordu.

Baş yenge:

“Yok kurban, biz Türk’üz, Kürtçeyi nereden bilelim" diye karşılık verdi. Ana, bu bilgiyi aldıktan sonra rahatladı. Akşama baş bağlama töreni kendilerini bekliyordu.

Dünürcüler Türk olmasına Türk’tüler, Kürtçe bilmiyorlardı ama aralarında Kürtçe biler biri vardı. Bu, Gavurharaba köyünden gelin gelmiş bir kadındı. Güher adlı yenge çok iyi Kürtçe biliyordu.

Baş bağlama töreni sırasında bu sorunun nedeni ortaya açığa çıktı.

Tören başlayınca ortalığı bir feryat figan aldı. Rabia, annesi, kız kardeşleri Kürtçe olarak baba Yusuf Ağa'ya kargışlar yağdırıyorlar, etmedik küfür bırakmıyorlardı. O zalim Yusuf Ağa, gül gibi kızını sevdiği ile evlendirmeyip, babası yaşında birine vermişti. Zavallı Rabia’nın başına bunlar da mı gelecekti. Ah Yusuf Ağa soyun tükene, Ey Yusuf kolun kırıla.

Kangallı Türklerin bir şey anlamadıkları tören ağıt sesleri ile yankılanıyordu. Türkmen kadınlar, olayı ayrılık acısına bağlayıp susuyorlardı ki, Gavurharabalı Güher baş yenge’nin yanına geldi:

"Anam kurbanınız olam, gelin biz bu kızı almadan gidelim. Bunun sevgilisi varmış, zorla vermişler. Bundan Vahap Efendiye yar olmaz" diye uyardı.

Ama gelin almaya gitmek üzere gidenler, nasıl gelinsiz dönerlerdi?

Sonuçta ne olduysa oldu, bu uğursuz evlilik gerçekleşti.

Şimdi ozanın yaşamında yeni bir dönem başlıyordu. Ozanın her şeyi vardı: para, kültür, ün. Tek eksiği yıllardı. Yaşı elliye dayanmıştı. Yitip giden yılları kim geri getirebilecekti?

Yine bir güzele meyil vereli

Aşkın ateşine dil dayanır mı?

Şeyda bülbül gibi zar-ı figâna

Bu çark-ı gerduna bel dayanır mı?

Zar eyler gönlümüz misal-i bülbül

Geçer durmaz ömür kervanı sen bil

Gahi zar içinde, gahi şad olur dil

Bu aşkın sazına tel dayanır mı?

Yaz bahar gelince gönül şad olur.

Arayan her zaman mevlasın bulur

Güz gelirse bağın yeşili solur

Şeyda bülbüllere gül dayanır mı?

Bu çark döner, ömür erer zevale

Yetişir bahçede türlü nevale

Felek gamzesini kılmış havale

Çağlayan dideye göz dayanır mı?

Suzânî, dağ ile dağlamak gerek

Coşkun sular ile çağlamak gerek

Dediler, bu çarkı çevirmek gerek

Sormadım ki buna kol dayanır mı?

Rabia'da yaşamının sonyazını yaşamak istiyordu. Eşini hediyelere boğuyor, sevindirecek ne varsa yapıyordu. Ona türküler yazıyordu:

Bugün yarin edası var

Zülüflerin pervaz eyler

Gâh olur ki hışma gelir

Gâh katlime ferman eyler.

Sevdiğim bana yar olmaz

Yoksa bana layık görmez

Gâh darılır buse vermez

Bazı kere ihsan eyler.

Gitmez şu sinemin dağı

Şevki verir gerdan ağı

Gâh gül açar bahar çağı

Gâhi çeşmim giryan eyler

Al yanakta gonca güller

Bâde sunar beyaz eller

Hilâl kaşlar tatlı diller

Gah derdime derman eyler.

Suzânî söyler sözünü

Çok çektim yarin nazını

Gah olur ki burur yüzünü

Bazı kere harman eyler.

Rabia' ya ud öğretmeye kalkmıştı. Onun için bir ud almış, koluna sedefle "Ud Rabia'mın öt nazlı nazlı" sözlerini işlemişti. Ud Rabia için ötüyordu, ne ki Rabia ne uda ilgi duyuyordu ne Suzânî’yi seviyordu. Rabia'nın o taraklarda bezi yoktu. Bir türlü olmuyordu. Ne yaparsa yapsın genç ve güzel eşinde, beklediği ilgi ve sevgiyi bulamıyordu. Zaman zaman toplum içinde duygularını ölçüsüzce açığa vuruyor, kendini güç duruma düşürüyordu. Bu kez yakınmaları dizelere yansıyordu:

Kanlı zalim bir kez bana

Er demedin, er demedin

Sevip eller gibi beni

Yar demedin, yar demedin.

Bir canım kurban eyledim

Ben sana nittim, neyledim?

Firgatınla ah eyledim

Zar demedin, zar demedin

Ak gerdanda beyaz güller

Bülbül gibi tatlı diller

Senin olsun ince beller

Sar demedin, sar demedin

Dünya malı yok aynımda

Hiç bir nesne hayâlimde

Turunç memeler koynumda

Nar demedin, nar demedin.

Yaktı beni çınar boyu

Kimseye benzemez huyu

Nesli Suzânî'nin soyu

Sar demedin, sar demedin.

Gençlik gerilerde kalmıştı. Yaşam bir su gibi avucunun içinden akıp gidiyordu. Eskiden beri içkiye büyük eğilimi vardı. Şimdi kendini tümden içkiye vermişti. Hem içiyor hem deyiş yazıyordu. Yazgıdan, döngüden yakınıyor, avuntuyu içki batağında arıyordu.

Yine bugün ebruları tararsın

Sevdiğim zülfünün teli kim için?

Sırma gibi lahurü şal sararsın

Irgalarsın ince beli kim için?

Sen bu edvar ile göğe değersin

Hilâl kaşlarını kime eğersin?

Elvan elvan türlü renkten giyersin

Sevdiğim yeşili alı kim için?

Şahin gibi kıva kıva gezersin

Mah cemâle kekikleri düzersin

Nazlı yarim, neden böyle gezersin?

Turunç memelerin gülü kim için?

Yad ellere karşı beni üzersin

Ciğerciğim kebab edip ezersin

Ak gerdana sıra sıra dizersin

Sevdiğim inciyi, lâli kim için?

Çoşkun sular gibi durmaz akarsın

Suzânî beyhude gönül yakarsın

Sarmak için kulaç, kulaç takarsın

Sevdiğim inciyi, zeri kim için?

Bir türlü çıkmazdan kurtulamıyordu. Teni kendisine ait bir bibloyu avucunda tutar gibiydi. Melek yüzlü görüntü bir türlü kendine gülmüyordu. Ruhsuz bir tene söz geçiremiyordu. Bu kez kendi ruhunda hesaplaşma içine girdi. Neydi, ne yapıyordu? Acıya dayanmak olanaksızdı. Umutsuzluk nefrete dönüşüyordu:

Gönül sana bir nasihat edeyim

Gördüğün kapıyı çalmamak doğru

Yaşı küçük, harman yeri dişlemiş

Öylesine yakın olmamak doğru.

Akşam olur gelir eğri yüz ile

Sabah olur kalkar hain göz ile

Gezer gelir bir araba söz ile

Kapıdan dışarı salmamak doğru.

Ara namuskârın yolun beklesin

Fakir, çıplak olsun sözün haklasın

Boşanmıştan düşmanımı saklasın..

Karının dulunu almamak doğru

Huri melek olsun eğri bakarsa

Ak ellere al kınalar yakarsa

Bozuk talih olur başa çıkarsa

Eğilip yanında kalmamak doğru.

Hayal gibi gezer, benzer bir kuşa

Gönül mail olur ol hilâl kaşa

Kerem gibi yanar düşer ataşa

Suzânî derdine dalmamak doğru.

1944 yılında Mamaş'taki bahçesine bir baykuş dadandı. Bu uğursuz kuş, geceleri geliyor bir ağaca tüneyip ötüyor, ötüyordu. Kardeşi Revânî geceleri çıkıyor baykuşu taşlıyor, ağacın üzerinden uzaklaştırıyordu. Ama inadına kuş bu ağacı seçiyordu. Öte yandan Suzânî'nin hastalığı iyice ortaya çıkmıştı. Karaciğer erimişti. Sürekli doktora gidiyordu. Cer atölyesindeki işinden ayrılmış, sağalma umuduyla dinlenmeye başlamıştı.

Ne ki yalnızlık içinde kıvranıyordu. İyi günlerinde çevresini dolduran insanlar kaybolmuşlardı. Bir zamanlar yolunu bekleyenler artık yüzüne bakmaz olmuşlardı. İyi gün dostları ortalarda gözükmüyorlardı. Dayısı yanına gelmiyordu. Felek hastaneleri yol etmişti. En içli türkülerini söylüyordu.

Olura, olmaza minnet etmezdim

Alemde her şeye kul ettin felek

Evvel kıymetime baha yetmezken

Şimdi kıymetimi pul ettin felek.

Bu sineme açtın olunmaz yare

Sen beni düşürdü ah ile zare

Aradım kendime bulunmaz çare

Hastahaneleri yol ettin felek

Alışık tel takın çalın sazımı

Mevlam kara yazmış benim yazımı

Anadan gülmedik emlik kuzumu

Yaktın sinesini kül ettin felek.

Nazlı, nazlı büyüttüğüm Hacer'im

Gurbet eller oldu meskenim benim

Tahammül eyler mi gül yüzlü Peri'm ?

Beni bu dertlerle del ettin felek

Şu sinemi odlar ile doldurdun

Her zaman ağlattın, nerde güldürdün?

Benim Nergiz'imin benzin soldurdun

Elin dikenini gül ettin felek.

Bir kez yüzün görsem Abbas kardaşın

Ezelden belalı bu benim başım

Gelse muhabanım eşim yoldaşım

Gözümün yaşını sel ettin felek

Bilmem neden dayım gelmez yanıma?

Bu hasretlik kar eyledi canıma

Yandım ateşlere bak, Suzanı'ma

Emmizadeleri el ettin felek.

Bu deyişlerde içini yakan duygularını sözcüklere döküyordu.

Mamaş'taki kendi eliyle yaptığı taş odada dinleniyor, hastalığın sağalmasını bekliyordu. Kızı Nergiz:

“Efendiağa, ziyaretçin var” diye seslendi.

Çocukları babalarına “efendi ağa” diye sesleniyorlardı.

Suzânî karşılık verdi:

“Kimse içeri buyursun.”

İçeri giren köyde “Adıgüzel” diye anılan Adıgüzel'di. gerçek adı Süleyman olan Yemen gazisiydi. Yaşamının yedi yılını Yemen’de geçirmiş bir gaziydi. 1935 yılında “Keklik” soyadını almıştı. Suzani’den on, onbeş yaş büyük olmasına karşın dede olduğu için Suzânî'nin elini öptü. Birkaç salatalık, iki yumurta, birkaç yufka ekmek alıp hasta arkadaşını ziyarete gelmişti. Getirecek başka şeyi yoktu. Ancak bunları bulabilmişti. Suzani'nin yanına oturmuş elini tutmuş bırakmıyordu. Sanki onu ölümün elinden almak ister gibiydi. Her ikisinin de gözlerinden yaşlar süzülüyordu.

Adıgüzel:

“Vahap Efendi, ne güzel günlerimiz vardı? Ne güzel keklik avlardık?” Ağlıyordu. Keklik çayırı, Kale denen alanlarda keklik avladıkları günleri anıyor, Vahap Efendinin sağlıklı günlerini özlüyordu.

İyi gün dostlarının ayaklarını kestiği yalnızlık günlerde Adıgüzel, Suzani'nin son beklenmedik konuğu oluyordu..

1945 ilkyazında sayrılık son evresine gelmişti. Doktorlar ameliyat gerekli görülmüştü.

Sivas'ın Çayırağzı mahallesinde bir evde kalıyordu.

İyi gün dostları ortalarda gözükmez olmuşlardı. Yanında yalnız kardeşi Revânî vardı. Bir kaç gün sonra ameliyat olacaktı. Bir Sivas sabahında Abidin Şimşek, ziyaretine geldi. Abidin Şimşek8, Suzânî'den 25 yaş küçüktü. Yanık sesliydi. Yakışıklıydı. Suzânî ile aynı ocaktan geliyordu, Gençliğe ve güzelliğe âşık yaratılışlı Suzânî daha sonraları Figani adı ile deyişler söyleyecek bu akrabasını pek severdi. Abidin Şimşek Suzânî'ye "Dayı" diye seslenirdi.

Suzânî, Figânî'yi görünce çok sevindi. Sanki gelecekten kendine haber getirmiş gibi oldu. Ölüme yaklaştıkça, doslara sarılma, yaşamı kucaklama duygusu içinde Figânî'ye:

“Abidin oğlum, beni bir tıraş et, bir dışarı çıkalım, biraz açılayım, günlerdir evde bunaldım” dedi.

Figânî, Suzânî'yi tıraş etti. Revânî ile birlikte çarşıya çıktılar. Sivas tatlı bir Haziran gününü yaşıyordu. Ilık seher yeli, Sivas çarşısını serinletiyordu. Yollar, işyerleri sakindi. O sırada Revânî kayboldu. Suzânî ile Figâni Sivas’ı dörde bölen caddelerden bir olan ve o yıllarda Mahkeme Çarşısı adı verilen caddede Sivas’ın ünlü lokantalarında Havuzlu lokantaya girdiler. İçlerinde son birliktelik yemeği gibi bir duygu egemendi. Suzânî, öbür dünyadan el salar gibiydi. Yanında yürüyen ozandan kısa süre sonra sonsuza dek ayrılacağını ve bir daha görüşemeyeceğini düşünüyordu. Böylesine ayrılık yemeğinde yemekten bir kıl çıkması Suzânî’nin sinirlerini bozdu. Bu, Suzânî'nin dayanamayacağı bir durumdu. Otoriter kişilikli, sinirli bir adamdı. Garsona açtı ağzını yumdu gözünü. Yemeği yarıda bırakıp çıktı. Biraz sonra çarşıda Revânî ile karşılaştılar.

Suzânî,

“Veli nerdeydin, sen de yemek yeseydin” diye sordu.

Veli koltuğunun altındaki sıcak pideyi gösterdi.

“Benim yemeğim burada” dedi.

Suzânî bu kez de ona açtı ağzını, yumdu gözünü.

Üçü de son birliktelik günlerinden biri olduğunu biliyordu. Figânî, son görünüşünü belleğine kazırcasına arada bir Suzânî’nin yüzüne bakıyordu. Yol boyu yürürken Suzânî yanındaki iki yakınıa son dileğini söyleme gereği duydu:

"Babam- anam beni Abdülvahab Gâzi 'den aldı. Beni yine oraya vereceksiniz. Mezarımı tekkenin günbatan yüzüne koyacaksınız."

Sevdiği insanın son dileğini duymak, ikisinin de yüreğini burktu. Figânî, bakışlarını kaçırdı. Gözünde yaşlar belirmişti. Ağladığını gizlemek istiyordu. Ama yazgı hükünü oynuyordu. Ozan Suzânî son günlerini yaşıyordu ve bunun ayrımındaydı.

1945 Yılı Haziranında ameliyat oldu. Ameliyattan yedi gün sonra Sivas'ta sirozdan öldü. Ölüsü dileği üzerine Abdülvahabı Gâzi tekkesinin batı ucuna gömüldü. Şimdi onun son taşınmazında sonsuz esenliğine gömülmüş dururmda.

Zengin ezgi ve söz belleği aracılığı ile birçok halk türküsü onun aracılığı ile radyoevi belgeliklerine girmişti. Ölüm haberini duyan Muzaffer Sarısözen'in ağızından şu sözcükler döküldü:

"Bir hazineyi de kendisiyle birlikte mezara gömdü."9

5 1890-1891

6 Ahmet Kutsi Tecer: Sivas Halk Şairleri Bayramı, Sivas Kamil Matbaası 1932, 16 s.

7Ord.Prof. M. Fuad Köprülü: Türk Sazşairleri Antolojisi, Kanaat Kitabevi, İstanbul 1940, s.728

Vasfi Mahir Kocatürk: Saz Şairleri Antolojisi, Ay-yıldız Matbaası, Ankara 1963, s. 498

Refik Ahmet Sevengil: Çağımız Halk Şairleri, Atlas Kitabevi, İstanbul 1967, s.335

Pertev Naili Boratav: Folklor ve Edebiyat 1, Adam Yayınevi, İstanbul 1982, s. 201

8Figânî'nin gerçek adı Abidin Şimşek'tir. 1915'te doğmuş, 1987'de Ankara’da ölmüş, Mamaş’a gömülmüştür..

9İbrahim Aslanoğlu, Söz Mülkünün Sultanları, İstanbul 1985, s.167-168'de "Eski ve yeni yazıyı ancak kendine yetecek kadar bilirdi. Sivas Halk şairleri bayramına katılmasına rağmen Suzânî, her bakımdan az kültürlü ve âşıklığın bazı geleneklerini yerine getirememiş, sâde fakat samimi ve içli bir köy şairidir. Deyişlerinin hemen hepsi türkülerden ibarettir" der. Bu görüşler tümüyle yanıltıcıdır. Suzânî çok iyi eski ve yeni yazı bilir. Şiirleri değerli şiirlerdir. Biz konuyu diploma tezi olarak hazırladığımızda 70 deyişini derlemiştik. Ancak o metinler yitti. Bu çalışmayı hazırlarken ancak 48 deyişi elde edebildik. Bu deyişlerde de bir dizi eksikler var. Deyişleri bize Haydar Kurt verdi. Ticaret defterine yazılmıştır. Defterde 16.4.1949 tarihi yazılıdır. Deyişleri deftere Abidin Eraslan'ın yazdığı söylenmektedir.

Merhaba hoş geldiniz, ey ruhu revanım merhaba

Ey şeker lebi şirin lamekânım merhaba

Ey melek suret-i dilber, can fedadır yoluna

Gönlüme senden özge nesne layık görmedim

Suretim aklı ağulum cism-i canım merhaba

Geldi yarim naz ile sordum esini nicesin

Ey cemâlim, bahr-i kanım merhaba10

SEFA GELDİNİZ

Çoktan beri arz ederim ben sizi

Merhaba sevdiğim sefa geldiniz

Ne haldedir hatırınız hoşmudur

Merhaba sevdiğim sefa geldiniz

İsmini işitip yanına geldim

Harap iken gönlüm şad olup güldüm

Muhabbetinizle eğlenip kaldım

Merhaba sevdiğim sefa geldiniz

Ne haldedir vatanınız eliniz

Açıldı mı menekşeniz gülünüz

Bahar gibi coşkun mudur seliniz

Merhaba sevdiğim sefa geldiniz

Böylemiydi aman ile ahtınız

Yücelerde kuruludur tahtınız

Ruşen olsun leyli nihar ahtınız

Merhaba sevdiğim sefa geldiniz

Suzani ah çeker hasret elinden

Haber almak ister gonca gülünden

Aldım namenizi seher yelinden

Merhaba sevdiğim sefa geldiniz

Vasıl-ı hak olmaz cihanda kişi

Aşkın kazanında haşlanmayınca

Kul etmeden özün olur mu veli

Kahr-ı eda ile taşlanmayınca

Perde-i ikbalden uyar gözünü

Meclis-i irfanda söyle sözünü

Bir kâmil mürşide bend et özünü

Ağaç meyve vermez aşlanmayınca

Niceler varlığa güvenirler çok

Şükreyle halika sen haline bak

Amel çokluğuna hiç itibar yok

Kulundan halikin hoşlanmayınca

Aşk atına binen gönül yorulmaz

Su bulanmayınca hergiz durulmaz

Hediyesiz dost yanına varılmaz

Gel gönül kalbini pak eyle bu dem

Ererim menzil-i alaya her dem

Dokunmaz Suzânî destine hatem

Bir ustaddan üstü kaşlanmayınca

Aşam dedim karlı dağın ardını

Acep sevdiğimi göremem m ola?

Perişan halimi arzuhal etsem

Lutf-u ihsanına eremem m ola?

Bir haber alayım esen yellerden

Umman oldu gözüm yaşı sellerden

Bahar gibi al kırmızı güllerden

Acep al yanaktan deremem m ola?

Aşık oldum o sürmeli gözlere

Hayran oldum şeker gibi sözlere

N' olur bir gün yol uğratsan bizlere

Açıp kollarımı saramam m ola?

Aşık olanların başı belalı

Dudakları şeker, abı zülalı

Kiprikler sürmeli, kaşlar hilâli

Neşter urup sinem yaramam m ola?

Sıtk ile tutarsam eğer demanı

Suzânî'yim, yardan kesmem gümanı

Hasretler kavuşa bayram zamanı

Soyunup koynuna giremem m ola?

Sabahtan uğradım bir has bahçeye

Bağbanı boynun eğmiş figân içinde

Güller aciz kalmış harin elinden

Ötüşür bülbüller efgan içinde

Tan yıldızı feryad eder sabahtan

Ah çeker aşıklar, kan ağlar cihan

Açılmış menekşe gül ile reyhan

Serv-i hıramanım gülşan içinde.

Al kırmızı giymiş kemha dağlar

Eser bad-ı saba ırmaklar çağlar

Bülbül feryad eder güller kan ağlar

Dudular, kumrular pinhan içinde

Yine katerlenmiş turnalar kazlar

Herkes sevdiğinden visal arzular

Katle ferman yazar mevalı gözler

Lali güher mercan dühan içinde

Bir melek sümalı yare duş geldim

Bir gonca gül iken sarardım soldum

Şu fani cihanda misafir oldum

Suzânî biri zaman mihman içinde

Kapandı talihim uyanmaz hergiz

Bilmem kara bahtım gider mi böyle?

Ah ederim sana her gece gündüz

Bilmem kara bahtım gider mi böyle?

Nedir bu çektiğim bü vefa senden

Kan leşkeri hucum eder her yandan

Beni usandırdı bu tatlı candan

Bilmem kara bahtım gider mi böyle?

Günden güne artmaktadır savaşım

Sığmıyor bir yere karalı başım

Kırk sekiz, elliye dayandı yaşım

Bilmem kara bahtım gider mi böyle?

Güz geldi hâlâ bir tedarik yok

Ayak yalın başa bir giyecek yok

El gibi oturacak bir ev bile yok

Bilmem kara bahtım gider mi böyle?

Suzânî der düştüm nice hallere

Muhtaç etmeyesin imansızlara

Canım kurban olsun doğru yollara

Bilmem kara bahtım gider mi böyle?

Yine çiçek açtı karşı dağlar

Enginlerin kisbi karı kalmadı

Ezel bahar eyyamının çağları

Eridi dağların karı kalmadı.

Şimdi itibar atlas ile kumaşa

Muhabbet ararsan bir hilâl kaşa

Var ise sermayen geçersin başa

Sefil aşıkların yeri kalmadı.

Düşkünlerin bakılmıyor yüzüne

Ne söylerse kıymet yoktur sözüne

Yol gösterse kimse gitmez izine

Candan yanan sadık yari kalmadı.

Şimdi hüner kaldı şahinde bazda

Cilve naz ararsan gelinde kızda

Zaman itibarı yüksek avazda

Ne çare elinde varı kalmadı.

Kahrın kime, ne söylersin Suzânî?

Kimden şikayetin eyle beyanı

Geçti vücudunun nevbahar çağı

Soldu gülün şimdi harı kalmadı.

Şu yalan dünyada murat almadım

Bir kaşı karada kaldı nazarım

El uzatıp gonca gülün dermedim

Mecnun gibi ah eyleyip gezerim.

Gayri Lokman yarelerim saramaz

Beni senden gayri kimse sağamaz

Senden gayri huri, melek yaramaz

Gayri güzel ile yoktur pazarım

Bakmaz mısın şu illerin nazına?

Sürme çekmiş kipriğine gözüne

Boran almış dokunursan sazına

Bad-ı saba senden hile sezerim.

Suzânî'yim gece gündüz hacetim

Kesildi takatım yoktur dermanım.

Gayri kimselerden yoktur şikârim

Ben derdimi o Hünkâra yazarım

Arifler katına ereyim dersen

Dört kapıdan, kırk makama ermeli

Farz ile sünneti kılayım dersen

Şeriatın şartlarını almalı

Tarikatta edep erkân yolları

Marifette biten gonce gülleri

Efsaneye uyup yorma dilleri

Hakikatın hallerinde kalmalı

Vucudun şeklini görmezsin niçin

Üç sünnet yedi farz müminler için

Ahmet'ten şefaat dilersen suçun

Kelime-i tevhidi ele almalı

Bir kâmil mürşide elin uzatıp

Kalb evinin aynasını gözetip

Gönül kabesinde mihman gözetip

Künt-ü kenz sırrına vakıf olmalı

Aşkın şarabından sun bize sâki

Yalandan Suzânî bir iyilik bâki

Görmek isitersen Suzânî hakkı

Mansur gibi en el hakka kalmalı

Şad olmak istersen ey dül-i şeyda

Terk eyle cihanın küllü varını

Sen kendi derdine bir çare ara

Neylersin cihanın nazlı yarini

Gel gönül havadan uçmadan sakın

Bir Kâmil mürşidin unutma hakkın

Varlıkla satıcı olmadan sakın

Ara bul cihanda sadık yarini

Benliğe uyup da azma yolundan

Hakkın kelamını koyma dilinden

Muhtaca rızayı kesme elinden

Göresin cenab-ı hak didarını.

Kin kibir dur eder insanı haktan

Cami-i mihraba bakma uzaktan

Hâlâs olmaz ayrılanlar firkâtan

Güle aşık olan sever harını

Cem eyle Suzânî aklın başına

Geçirdin ömrünü boşu boşuna

Akıbet uğrarsın felek taşına

Neylersin cihanda çark-ı devranı

Gonca ruhsarına pervane oldum

Ahu gözlüm halim sorsan olmaz mı?

Aşkın ateşiyle sarardım sordum

Bir kere insafa gelsen olmaz mı?

Bülbül olan konar daldan dallara

Ahi efgân eder gonca güllere

Keman ebrulara ince bellere

Tel ibrişim sırma sorsak olmaz mı?

Ak gerdana döker sırma saçarı

Lali gevher gibi inci dişleri

Gamze-i kaddarı hilâl kaşları

Kömür gözlüm sürmelesek olmaz mı?

Çok aradım bulamadım eşimi

Şirin dillerini inci dişini

Kıya bakışını hilal kaşını

Kömür gözlüm sürmelesek olmaz mı

Sıtk ile muhabbet ederim candan

Gönül vaz gelir mi ceranım senden

Kırmızı yanaktan beyaz gerdandan

Doyası bir buse alsak olmaz mı?

Sözüm kâr etmedi kaşı kemane

Düşmüşüm firkata ben yana yana

Suzânî'yi alsan devlet haneye

Birkaç gün misafir etsen olmaz mı?

Bir gece hevakı nisva leylinde

Nazar kıldım sahraları bağları

Bir hoş seda zahir oldu kulağıma

Erişti gülşana bahar çağları

Karşıda süzülür sureti rânâ

Aklımı başımdan aldı o rânâ

Beni aşkın ateşine yakana

Mecnun gibi geze dağdan dağları

Gördüm melül mahzun durur bir nigâr

Derdinle perişan aşık zülfi yâr

Keman ahu gözü dudaklar şikâr

Bâdeyi yeniden içmek çağları

Kiprikleri keman mercana benzer

.....

Ölmeden öldürür bunsa dağları

Suzâni yarim şu sinemde ağları

Bahtı siyahıma bir kura attım

Bana değil nazlı yare hoş çıktı

Bir melek suretli dilber karşımda

Ne göreyim hilâl gibi kaş çıktı

Alişana arz eyledim halimi

Hakkı tân etmekten kestim dilimi

Kader torbasına sundum elimi

Kırk beş dedim, talihimden boş çıktı

Gâh bezirgân olup gahı satarım

Sarraf olur inci mercan tutarım

Gahi aşkın kaderini atarım

Bir de baktım hayal imiş, düş çıktı

Seher yeli semt-i dildare eser

Askın deryasında kaldı bir eser

Devr edip âlemini gezdim ser be ser

Çok aradım bana benzer boş çıktı

Gönül kuşum gönül asuna saldım

Aşkın deryasına ummana daldım

İnci mercan diye elimi sundum

Meğerim Suzânî yaban taş çıktı.

Ali şana arz eyledim halimi

Hakkı dan etmekten kesti dilimi

Kader torbasına sundum elimi

Kırk beş dedim talihime boş çıktı

Gâh bezirgân olur alır satarım

Sarraf olur inci mercan tutarım

Gâhî aşkın badesini atarım

Bir de baktım hayal imiş düş çıktı

Seher yeli semti dildara eser

Suzani diyor ki ne ben ne de sen

Devredip âlemi gördüm sert eser

Kaz sanarken talihime kuş çıktı

Sabah oldu tan yerleri ağardı

Ilgıt ılgıt eser seher yeli

Bir name yazayım suna boyluma

Kendi elin ile ver seher yeli

Çekmiş camesini karşıki dağlar

Dilim söyler ama didem kan ağlar

Nazlı yarin eyyama çıktığı çağlar

Dokunup zülfüne er seher yeli

Ben bir usul boylu yardan ayrıldım

Kahrolup girdabı ummana daldım

Bir gönül ağrısı yare duş geldim

Hoş mu hallerini sor seher yeli

Gel merhamet eyle aşık haline

Bülbül feryad eder gonca gülüne

Uğra Suzânî'nin nazlı yarine

Gonca gülünden der seher yeli

Kadir mevlam budur senden dileğim

Mihneti girdaba düşürme beni

Yakarırım gece gündüz ilahi

Mustaki tarikten ayırma beni

Neyleyim asumana dayandı ahım

Adın için bağışla çoktur günahım

Benim senden gayri yoktur penahım

Tamunun oduna düşürme beni

Suzânî'yim yanar dururum daim

Ah ile vah ile geçti devranım

Çekilir faniden bir kere canım

Kahrı eda ile şaşırma beni.

Gel gönül gafletten ayık ola gör

Aç gözün gördüğün seyran değil mi?

Küllü menaleyha fani yete gör

Can kafesten uçar kervan değil mi?

Entüm derler bir ayet var saçında

Arzumanım kaldı dostum vechinde

Sekiz direk dört kubbe içinde

Halk elilen çaranasın değil mi?

Kimdir Hak yanında sevgili olan

Budur aşıkları sevdaya salan

Hakim arzederim ben o sultana

Cana hayat verir derler lokmana

Her dem terk eyleyip özüm cemana

Aşıkların kalbi ayna değil mi?

Sadık kalp ehline olmaz mudara

Felek Suzânî'ye açıyor yare

Aşıkâr zümresi erdi didara

Yahşı yaman burda belli değil mi?

Ah eylerim, ah çekerim yürekten

Aldı gam leşkeri her yandan beni

Derdim arzedecek bulmadım hekim

Bivefa bezdirdi bu candan beni

Bin derdim var söyleyeyim hangisi

İçerimden çıkmaz dünya kaygısı

Tahammül eyler mi nefsin adusu

Dur eylemek ister canandan beni

Suzanüiyem düştüm türlü hallere

Bülbül figân eyler gonca güllere

Felek beni saldı gurbet ellere

Ayırdı Yusuf-u Kenan'dan beni.

PAMUK ELLERİ

Seyyah olup şu âlemi gezerken

Seher yeli ırgaladı dallarım

Ben eski derdime derman ararken

Dolandı boynuma pamuk elleri

Dedim hayal mıdır yoksa düş müdür

Dedim hilal’mıdır yoksa kaş mıdır

Dedim inci midir yoksa diş midir

Dedi bülbül gibi tatlı dilleri

Dedim güzel işve eyle beyanı

Dedi nedir canım sana ayanı

Dedim al yanaktan eyle ihsanı

Dedi dolaştırır zülfün telleri

Dedim kadan alam yıkma kaşını

Dedi ki akıttım gözden yaşımı

Dedim Kerem gibi bütün dişimi

Dedi ki söyleme Aslı halleri

Dedim güzel gonca gülün dereyim

Dedi nasıl yâd ellere vereyim

Dedim bir canım var kurban edeyim

Dedi dolanda gel gurbet elleri

Dedim yârim beyan eyle halleri

Dedi andırırsın gonca gülleri

Dedim al yanaktan eyle ihsanı

Dedi dolaştırın zülfün telleri

Dedim merhamet eyle gel bana

Dedi görmedim ki böyle bir vefa

Dedim ki Suzani kurbandır sana

Dedi incitirsin ince belleri

Seyyah olup şu alemi gezerken

Seher yeli ırgaladı dalları

Ben eski derdime derman ararken

Dolandı boynuma pamuk elleri

Dedim hayal midir yoksa düş müdür

Dedim hilâl midir yoksa kaş mıdır

Dedim inci midir yoksa diş midir

Bülbül gibi açtı tatlı dilleri

Dedim dilber ifşa eyle beyanı

Dedir nedir gamın eyle ayanı

Dedim al yanaktan eyle ihsanı

Dedi dolaştırın zülfün telleri

Dedim gadan alam kırma kaşını

Dedi akıttım gözden yaşımı

Dedim Kerem gibi bütün dişimi

Dedi ki söyleme Aslı halleri

Dedim dilber gonca gülün dereyim

Dedi nasıl yad ellere vereyim

Dedim bir canım var kurban edeyim

Dedi dolan da gel gurbet elleri

Dedim dilber gel merhamet et bana

Dedi kimseden görmedim vefa

Dedim ki Suzânî kurbandır sana

Dedi gel incitme ince belleri

Hilâl kaşlarına kurban olduğum

Gel karşımda şakı dudu dilleri

Mah yüzünde gonca gülün derdiğim

Gözüm yaşı geçti akar selleri

Kemha giymiş bahçelerde fidanım

Gel unutma beni kaşı kemanım

Ölünce mi ak gerdana mihmanım

Arzum kaldı saramadım belleri

Aşk ile perişan mecnun gezerim

Ciğerim kebap edip ezerim

Sinen mihrabında kaldı nazarım

Boğum boğum kınalamış elleri

Suzânî der benden niçin vaz geçtin

Bir gonca gül iken sararıp soldun

Verdiğin ikrardan ne tez vaz geçtin

Düşman ettin bize bütün illeri

Gönlümün arzusu candan cananım

Al yeşil açılmış özlerin güzel

Bedirlenmiş şahin gibi gözlerin

Şapkal kamer gibi yüzlerin güzel

Gönül kuşu durmaz pervane döner

Muhabbet meyinden içenler kanar

Cana ceba diye bâdeler sunar

Mestane bakışlı gözlerin güzel

Suzânî'yim gayri yari nideyim?

Yoluna canımı feda edeyim.

Sevdiğim canımda mihman edeyim

Şu kar dudakların sözlerin güzel.

Daha beni çok mu yakan sevdiğim

Değişmem cihana telini güzel.

Her çiçekten al rengini almışsın

Elbet hayran oldum teline güzel.

Her çiçekten al rengini almışsın

Niceleri bir sevdaya salmışsın

µlemi işitir bir nur olmuşsun

Eyvah deremedim nurunu güzel.

Canım kurban olsun kalem kaşına

Gece gündüz çevrinirim başına

Ne olur bir mihman etsen düşküne

Kurban edem canım yoluna güzel.

Ne kadar yücedir serinde tahtın

Mevlam hub yaratmış senin bu bahtın

Kıya bakışınla âlemi yaktın

Canlar dayanmaz nazına güzel.

Ben yad oldukça sen olursun yad.

Bu viran gönlümü gel eyle abad

Suzânî yolunda oluyor cellad

Öldürme düşersen toruna güzel.

Ocakta kahve pişirir

Gören aklını şaşırır

Çıkmış bahçede devşirir

Susam mıdır sümbül müdür

Güle de gül, gül müdür bilmem

Sevdiğim seyrana çıkar

Ateşi sinemi yakar

Emzik emzik olmuş akar

Şeker midir, şerbet midir

Bala da bal, bal mıdır bilmem

Asil bir zâde uşağı

Belinde ipek kuşağı

Dökmüş gerdana aşağı

Zülüf müdür, kâkül müdür

Tele de tel, tel midir bilmem

Sefil Suzânî'nin yari

Boyu selvi dal çınarı

Küşmüş, söylemiyor bari

Dilli midir dilsiz midir

Lala da lal, lal mıdır bilmem

Yüzünde açılan nur-u Hudaya

Ülkey-i Mısır'ı, Hicaz'ı kurban

Nevreste fidanım çınar boyuna

Yemen, Arabistan, Afşar'ı kurban

Bu kadar sen seni gel çekme naza

Açılmış yanakta gülleri taze

O hilâl kaşlara cumhuri göze

Tamam Kürdistan'ı, Şirvan'ı kurban

Kına yakmış boğum boğum ellere

Söylesem methini bütün ellere

Dudu kumru gibi tatlı dillere

Gürcü, Acemistan, İran'ı kurban

Boyun tuğba, kamet benzer fidana

Nice bir adular düşer gümana

Gönlümün gamzesi ebru kemane

Yörüğü, Çerkez'i Tatar'ı kurban

Yakışır cifeler o sultanıma

Kayalar kestirir Şirin Ferhat'a

O nüma gerdana servi kamete

Narı hasret çeken Suzânî kurban

Gözler sürmelenmiş, kaşlar yay gibi

Çöller yakışığı cerana kurban

Cemâlinin şemsi gonca ay gibi

Şükür seni bize verene kurban

Nice bir pervane odlara yandık

Gönlümüz zevrakın ummana saldık

Ol Kabe kaysene ev edna olduk

Sırrı hakikate varana kurban

Okudum elhamı sebel mesanı

Sevdekâr eyledin sevdiğim beni

Yedi nokta on yedi harf bi kâni

Suzânî bu sırra erene kurban

Hilâl kaşlarını niçin yıkarsın

Candan arzumanım niçin darıldın

Yoksa yad ellerden söz mü dokundu

Afet-i devranım niçin darıldın

Gül yüzlü güneşim, nedir günahım

Arş-ı asumana çıktı feryadım

Niçin kederlisin dili neşadım

Selvi hıramanım niçin darıldın

Bak gözüm yaşına akar sel olur

Ahım çıkar doğru arşa yol olur

Derdinle şu sinem yanar kül olur

Sen kaşı kemanım niçin darıldın

Bağı viran olmuş bir gül gibiyim

Yarinden ayrılmış bir kul gibiyim

Gülünden ayrılmış bülbül gibiyim

Gel mah-ı tebanım niçin darıldın

Gönlümün serveri mah-ı tebanım

Çıkar mı hatırdan ruh-u revanım

Gülşen bahçesinde taze fidanım

Gönülde mihmanım niçin darıldın

Niçin böyle melül melül gezersin

Ciğerciğin kebap edip ezersin

Şu benim katlime ferman yazarsın

Yaramın merhemi niçin darıldın

Ben senin derdinle ey gül-ü rânâ

Bulunmaz emsalin ey ruhu ziba

Bu sefil Suzânî kapında edna

Derdimin dermanım niçin darıldın

Bahar gibi giyinmiş yeşili alı

Açar mor menekşe gülü yuvanın

Ab-ı hayat gibi yaylanın suyu

Çağlar ırmakları gülü yuvanın.

Badı saba eser zülfün telinden

Bülbül gibi söyle tatlı dilinden

Yine onlar bilir garip halinden

Söylenir her yerde ünü yuvanın.

Gece gündüz bu can söyler vasfınız

Şad eder gönlümüz, tatlı sözünüz.

Meclis-i irfanda öter sazımız

Okur sehal mesan teli yuvanın.

Yüce dağ başında kur seyrangahı

Kalbe ziya verir o şemsi mahı

Yüzübenli Sultan Şahın penahı

Hüseyi'nden eser yeli yuvanın

Arifler karayı aktan seçerler

Meclis-i irfanda dolu içerler

Suzânî der serden- baştan geçerler

İlmi bedan söyler dili yuvanın.

............... ezeli

....bu kadar gönlü kabalanırsın

....edip etrafına bakmadan

Gördüğünü kapar yayalanırsın.

Hiç görmezsin bunda bir hüsnü yari

Demirden katılır, çizili yayı.

Kimseye vermezsin hisseyi payı

Kovulup kapıdan sopalanırsın.

Aklınca bir yana olmuşsun cevap

Çalış şu cihanda kazan bir sevap

Üstüne gelirse bir doğru cevap

Kalkamaz altından çabalanırsın.

Bülbül olmuş gül dalında ötersin

Sen bu kabalığı kime satarsın

Aslı kıl hasadan metah dokursun

Dost eğninde gezer abalanırsın.

Nedir kahrın surat asarsın

Selam sabahı niçin kesersin

Lodos gibi kaba kaba esersir

Zülfü yara eser sabalanırsın.

Ne taraftan teşrif ettin sevdiğim