Fuat Bozkurt Kişisel Blog Sayfası: Sıradışı Bir Ozan: Yüzübenli

Köyde derenin öbür kıyısındaki tek ev onundu. Onun evi, mezarlığa en yakın evdi. Bir köprü evini köye bağlardı. Bir değişik adamdı Yüzübenli. Mezarlıktan, ölülerden, dirilerden korkmazdı. Eski ve yeni yazıyı iyi bilirdi. Gerektiğinde muska yazar, saralı hastaları iyi ederdi. İnançlıydı da. Ama herkesin inandığı gibi inanmıyordu. Kuralların dışındaydı. Daha çok yalnızlığı severdi. Kendi kendine okur, yazar, düşünürdü. Hem toplum kurallarına bağlı, hem onları aşardı. İlk evliliği bu türden olmuştu. Uzun yıllar kendinden yaşlı bir kadınla yaşamıştı. Ondan çocuğu olmaması üzerine başkası ile evlenmişti. Onunla da anlaşamamıştı. Böylece kendinden yirmi yaş küçük bir kızla dördüncü evliliğini yapmış ve ondan bir kızı olmuştu.

Babası Malatya'nın Mezirme köyünden gelmişti. Mezirme'de yakın akrabaları vardı. 1. Dünya savaşına katılmıştı. Ermeni harekatı, iç ayaklanmalar, Doğuda Ruslara karşı savaş, tümünde vardı.

Soyadı yasası çıktığı zaman "Yüzübenli Şah İbrahim" kökünden geldiğini anımsatmak için "Yüzübenli" soyadını seçmişti. Suzânî o zaman "En güzel soyadını Abbas Efendi seçti" diye hayıflanmıştı. Soyadını daha sonra deyişlerinde tapşırma olarak kullanacaktı.

Büyük olasılıkla 1895 yılında doğmuştu. 1971 yılında Soğukpınar'da öldü. Soğukpınar' ın o ozanlar ortamı içinde yetişmişti. Bağlama çalmasını bilmezdi. İyi eski ve yeni yazı bilirdi. Suzânî, Revânî, Efgânî ve Kemteri ile yakın dosttu. Onlarla tartışır düşüncelerini yenilemekten kaçınmazdı.

Sürekli kendisini yetiştirme çabasındaydı. Son derece çalışkan iddialı bir kişiydi. Tartışmalarda mantıklıydı. Savunduğu şeyleri tutarlı savunurdu. Çabuk heyecana kapılırdı. Çok sinirli ve heyecanlıydı. Bu yüzden köylüler adını "Cin Abbas" koymuşlardı.

Cin oluşu salt bu heyecanından da gelmiyordu. Osmanlı yönetiminde Alevi köyleri korkunç bir Sünni baskısı altındaydı. Yakın Sünni köylüler gelip kendi köylerinde Alevileri dövüp giderlerdi. Böyle bir ortamda Cumhuriyet dönemine girildi. Ne ki Osmanlı dönemindeki baskı sürüyordu. Günlerden birgün Yüzübenli' nin kardeşi Ali'yi yine yakın köylüler dağda dövmüşlerdi. Ama Yüzübenli bu olayı aklına koymuştu. Yaz geldiğinde o köylülerin Mamaş' ın içinden değirmene gitmeleri gerekiyordu. Bu adamla hesaplaşacaktı. Nitekim, olay tam düşündüğü gibi oldu. Ali'yi döven Halbulveranlı Turan kağnısını gıcırdatarak değirmene un öğütmeye gidiyordu. Yüzübenli de omuzuna bir kürek aldı. Sanki bir işi varmış da işine gidiyormuş gibi yola düştü. Adamla tatlı tatlı havadan sudan söz ederek Mamaş'ı çıktı. Köyün dışına çıktıklarında sordu:

“Yahu baharda bizim Ali'yi dövmüşsün.”

Turan, çok önemsiz bir şeymiş gibi umursamaz bir karşılık verdi:

“Ha, şöyle dört tane taktım.”

Yüzübenli anında adama döndü:

“Haa öyle mi? Öyleyse dört tane de ben sana takayım hele!”

Allahın bol, insanın kıt olduğu o dere içinde Yüzübenli Turan’ı iyice benzetip köye döndü. Bu sırada köyden kimi yaşıtları bir harman yerinde oturmuş konuşuyor, harman yorgunluğunun tadını çıkarıyorlardı. Sessizce yanlarına yanaşıp oturdu. Bir süre sonra köyden bir genç geldi:

"Halburveranlı Turan'ı dövmüşler" dedi.

Oturanlar sordu:

"Kim dövmüş?"

Çocuk Yüzübenli'yi gösterdi:

"Abbas Emmim dövmüş diyorlar."

Yüzübenli:

"Görüyorsunuz arkadaşlar saatlerdir ben burada oturuyorum. Hepiniz şahitsiniz."

Arkadaşları güldü:

"Doğru Abbas Efendi, sen burada oturuyorsun."

Bu olay Soğukpınar köyünün Sünni baskısından kurtulmasının başlangıcı oldu. O günden sonra bir daha yakın Sünni köyler Mamaş üzerine baskı yapamayacaktı.

Yaşayanlar ölülerin üzerinde yürüyor. Geçmişten günümüze hiçbir hak kendiliğinden alınmıyor. İnsanların karanlıkları yarması öylesine kolay değil. Karanlığı yarıp aydınlığa kavuşma kimileyin iki evli bir köyün toprak damında baş-lıyor. Bireyler unutuluyor, gelişme tüm toplumun malı oluyor.

Yüzübenli'yi de bir aydınlık savaşçısı saymak gerekirdi Soğukpınar için. Kuralları yıkmazdı ama kuralları değiştirirdi. O toplumda bir evrimciydi. Köyde çok karışık bir kadın vardı. Sürekli komşuları ihbar eder, köye zar ağlatırdı. Kavgacı, cadalozun tekiydi. Günlerden birgün oğlu bu kadını dövüyordu. Bu sırada Yüzübenli sırtında bir çuvalı eve götürüyordu. Kadın bağırdı:

"Abbas Efendi bu Karabocu beni öldürecek yetiş!..."

Kadın Karabocu adı verilen oğlunun elinden kurtarması için Yüzübenliden yardım istiyordu. Yüzübenlinin eline en sonunda istediği bir fırsat geçmişti. Dönüp kadına yanıt verdi:

"Görüyorsun sırtımda çuval var. Şimdi çuvalı yere bıraksam içindekiler dökülecek. Biraz sabret, çuvalı eve bırakıp gelip seni kurtaracağım!"

1964 yılında Ulaş'ta bir tren kamyona çarpmış bir sürü insan ölmüştü. Ölenler arasında iki kişi de Mamaş'tan vardı. Biri Yüzübenlinin yeğeniydi. Ama olan olmuştu. Yüzübenli bütün soğukkanlılığıyla ölülerin kaldırılması için uğra-şıyordu. Bir sürü sorun çözülecekti. Bu sırada kadınlar sözde bir ağıt başlatmışlardı. Ele ayağa dolaşıp işleri karıştırıyorlardı. Yüzübenli'nin böylesi bir olaya dayanacağı yoktu. Bastonu kaptığı gibi kadınlara girişti.

-Def olun şurdan, deyip tümünü uzaklaştırdı.

Son yılları derin bir özlemle geçiyordu. Yaşlılığın verdiği zayıflıkla son eşine gereği gibi söz geçiremiyordu. Yaşamdaki tek umudu, biricik kızını uzak köymlerden birine gelin etmişti. Onu göremiyordu. Yaşıtları bir bir yaşamdan ayrılıp gitmişlerdi. Revânî, Efgânî, Kemteri yoktu. Felek eşten dosttan el çektirmişti. Bu günlerde kendini tümüyle deyişlerine verdi. Enerji fırtınası insanın gücü artık yeterince köy işlerine yetmiyordu. Ama Hatayi'nin demelerini derliyor, kendi demeler söylüyordu. Eski yazı ile küçük bir cep defterine bu deyişleri yazıyordu.

"Yeğenin gelmiş, köyden ekin türküleri derliyormuş. Senden de deyiş derleyecek" ediler.

Köyden çıkan bir üniversite öğrencisi bölgenin yaşamını diploma tezi olarak almıştı. 1968 yazında Mamaş'a da gelmişti. Derlemeler yapıyordu. İlk kez köyde ekin türküsünden geleneklere, mânilerden masallara ne varsa tümünü derliyordu. Köyde büyük bir alay konusu olmuştu.

"Böyle saçma sapan şeylerden bilim mi olurdu? Fakülteye gitmek için yıllarca uğraşmıştı. Şimdi ise gelip köyün ıvır zıvır şeylerini derliyordu. Oysa ondan sonra şehre giden pek çok kişi bir işe girmiş, memur olmuştu. Yok canım bu Mehmet adam olmazdı." Nitekim köyden biri bir defasında sormuştu:

"Mehmet, sen ne zaman bir memur olacaksın?"

Koca Revânî'nin oğlu, Suzânî'nin ve Yüzübenli'nin yeğeni bir türlü adam olamamıştı.

21 yaşındaki edebiyat öğrencisi bu alaylara aldırmadı. Başta Mamaş olmak üzere bütün büyük köyleri gezdi, derlemeler yaptı. Dayısı Yüzübenli'yi de bir akşam karanlığında ziyaret etti. Birkaç deyişini okudu. Bunlardan ikisi karısına yazdığı hicviyelerdi. Sonra özlemi ile kıv-randığı kızına yazdığı deyişleri okudu. Kızı şimdi çok uzaklardaydı. Artık Malatya'nın Alvar köyü kızı Zehra'nın ailesini doyurmaya yetmez olmuştu. Zehra Almanya'da işçiydi. "Elim ile ittim seni sellere" dizesini okurken Yüzübenli' nin gözlerinden yaşlar boşandı. Yaşamda pek az ağlayan bu yaşlı insan ağlıyordu. Son olarak deyişlerini derlediği küçük defteri, edebiyat öğrencisi yeğenine verdi:

-Oğul bunları bir gün bastırırsın, dedi. Defterde 77 deme vardı.

Dehan-ı lebinden nuş eden âşık

Mest mahur olup zâre düşer ya

Cemâlin sevgine kaçarım maşuk

Pervaneler gibi nâre düşer ya

Leylü nahar tecelli var bu canda

Altı ile tekmil olmuş bu tende

Seven seven ile olur bu demde

Fakir olan çok bir mala düşer ya

Beni mecnun edip büktün belimi

Çeke sermayen eteğimden elnimi

Bağban olup bağlar idim gülümü

Bülbül gibi ahuzara düşer ya

Yüklemiş göçün çekilir katar

Yüzünü görenin ömrü çok artar

Sevgili yar olan cevahir tartar

Aşk elinden ol ihdara düşer ya

Yüzün görenler olurlar hacı

Hep sana bend olmuş güruhu naci

Ademler siz verin derdim ilacı

Yüzübenli dilin kare düşer ya

Tecellamız budur bari hudaya

Muhammet Mustafa hakkı bağışla

Velayet bahridir ol hal Ali'ye

Aliyyel Mürteza hakkı bağışla

Hatice Fatıma nur-u nisanın

Ol çeşmi nuru Hasan Hüseyn'in

Ol Zeynel Abidin bağrından senin

Kâzım Musa Rıza hakkı bağışla

Taki'ye Naki'ye edin niyazı

Askeri Mehdi bağışla bizi

Yüzübenli eder masuma arzu

Bu cümle varlığın hakkı bağışla

Sevgili cananım rahmet kani